Πώς «φούντωσαν» οι φήμες για κρούσματα κορωνοϊού σε Σπάτα και Αρτέμιδα

Ανησυχία επικράτησε από το απόγευμα της Πέμπτης έως και το μεσημέρι του Σαββάτου, σε Σπάτα και Αρτέμιδα, από φήμες για «επιβεβαιωμένα κρούσματα κορωνοϊού» σε σχολείο του δήμου.

Οι δημότες πανικοβλήθηκαν μετά από μια σχετική ανάρτηση – ερώτηση μιας γυναίκας, σε πολυμελή ομάδα του Facebook, η οποία έμεινε για ώρες σε κοινή θέα και αναπάντητη.

Ηρέμησαν ώρες μετά, όταν είδαν ότι το υπουργείο Υγείας δεν ενημέρωνε για κρούσματα στην περιοχή και όταν, δυο μέρες μετά, ο διευθυντής του σχολείου διέψευσε τις φήμες, με «επείγουσα» ανακοίνωσή του.

Πώς «φούντωσαν» οι φήμες

Μια γυναίκα μέλος ομάδας «ενημερώνομαι για το τι συμβαίνει στην Αρτέμιδα και στα Σπάτα», στο Facebook, έγραψε, γύρω στις 5:30 το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης: «Ενημερώθηκα για δυο επιβεβαιωμένα κρούσματα κορωνοϊού στα Σπάτα, μια μαθήτρια και μια καθηγήτρια, ύστερα από επίσκεψη στην Ιταλία. Ξέρουμε κάτι;».

Αμέσως, τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας άρχισαν να σχολιάζουν κάτω από τη συγκεκριμένη ανάρτηση, προσπαθώντας μάθουν τι ακριβώς συμβαίνει. Μετά από περίπου είκοσι λεπτά, διαχειρίστρια της ομάδας ρωτάει και αυτή, τη γυναίκα που έκανε την αρχική ερώτηση, «από πού ενημερώθηκε» και την συμβουλεύει, αν γνωρίζει τους ασθενείς, να ενημερώσουν τις αρχές.

Η ώρα περνάει, αλλά η γυναίκα δεν δίνει άλλες πληροφορίες, ενώ τα μέλη συνεχίζουν να ρωτούν.

Άλλα, περίπου, είκοσι λεπτά αργότερα και αφού υπήρχαν αντιδράσεις σχετικά με την αρχική ανάρτηση – ερώτηση, καθώς και αντιδράσεις σχετικά με το ότι οι διαχειριστές την άφηναν να υπάρχει στον «τοίχο» της ομάδας, η ίδια διαχειρίστρια παροτρύνει τη γυναίκα ή να ενημερώσει την ομάδα για το θέμα ή να επικοινωνήσει μαζί της, μέσω μηνύματος.

Μετά από περίπου ένα δεκάλεπτο, η γυναίκα απαντάει το αυτονόητο, αυτό που φαίνεται από τον τρόπο που έχει διατυπώσει την ανάρτηση – ερώτησή της. Απαντάει πως δεν έχει κάποια απόδειξη για αυτά που έγραψε και η διαχειρίστρια της ομάδας αποφαίνεται πώς «αν υπάρξει επιβεβαιωμένο κρούσμα θα ανακοινωθεί από τις αρμόδιες αρχές» και «κλειδώνει» την ανάρτηση, έτσι ώστε να μην μπορεί να σχολιάσει κάποιος άλλος.

Όμως, η συγκεκριμένη ανάρτηση εξακολουθεί να  παραμένει εκεί. Μπορούν να τη διαβάσουν όλα τα μέλη της ομάδας… Ο κόσμος συνεχίζει να ανησυχεί. Παίρνουν τηλέφωνο ο ένας τον άλλον, σε μια προσπάθεια να εντοπίσουν τα δύο… «επιβεβαιωμένα κρούσματα» του κορωνοϊού και να σιγουρευτούν ότι δεν βρίσκονται στην… ακτίνα δράσης τους, ώσπου, αργότερα το βράδυ, ένας δημοτικός σύμβουλος Σπάτων – Αρτέμιδος μας ενημερώνει, πάλι μέσω Facebook, ότι επικοινώνησε «με μία καθηγήτρια από το συγκεκριμένο σχολείο, η οποία τον διαβεβαίωσε ότι όλοι είναι καλά στην υγεία τους, μέχρι και αυτή την ώρα». Παράλληλα, «φωτογράφισε» ακόμα καλύτερα από τη γυναίκα που έκανε την πρώτη ανάρτηση – ερώτηση, την τάξη και το σχολείο όπου πηγαίνει η… «μαθήτρια-κρούσμα», άρα και η «καθηγήτρια-κρούσμα» και, αφού μας συμβούλευσε «να δείξουμε ψυχραιμία και να μην μας πιάνει πανικός στην κάθε φήμη που κυκλοφορεί» μας… καθησύχασε, λέγοντας ότι για οτιδήποτε νεότερο θα κάνει τη «μέγιστη προσπάθεια» να μας ενημερώσει «έγκαιρα και έγκυρα».

Μάλιστα… Η παραπληροφόρηση… της παραπληροφόρησης. Ή, καλύτερα, των κουτσομπολιών τα ανάγνωσμα…

Μια γυναίκα αναρωτήθηκε, μια διαχειρίστρια ομάδας στο Facebook άφησε «κλειδωμένες» φήμες, στις οποίες είχαν πρόσβαση 3.500 άτομα, να πλανώνται, ένας δημοτικός σύμβουλος επικοινώνησε με μια κάποια καθηγήτρια, η καθηγήτρια διαβεβαίωσε, αυτό το βαφτίσαμε «έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση»…

Έτσι «φούντωσαν» οι φήμες που, έτσι κι αλλιώς, υπήρχαν από την ημέρα που οι μαθητές του συγκεκριμένου σχολείου επέστρεψαν στην περιοχή, αλλά σε πολύ μικρότερη έκταση.

Το… πολύ λάδι στη φωτιά έπεσε μετά από αυτό το περιστατικό και την επόμενη μέρα, η… «είδηση» έφτασε ακόμα και σε δημοσιογραφικά γραφεία μεγάλων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Αλλά, δεν διασταυρωνόταν από κάπου.

Όταν μια… «είδηση» δεν διασταυρώνεται, δεν είναι είδηση. Όταν υπάρχουν φήμες που πανικοβάλλουν μια μερίδα κόσμου, κάποιος, αρμόδιος και όχι ένας δημοτικός σύμβουλος που ρώτησε μια καθηγήτρια, καλό είναι να τις διαψεύσει. Αλλιώς, ο κόσμος πιστεύει ότι «όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά» και εξακολουθεί να ανησυχεί.

Οι συγκεκριμένες ανησυχίες κόπασαν όταν στις επόμενες ανακοινώσεις του υπουργείου Υγείας δεν υπήρχαν αναφορές για κρούσματα σε Σπάτα και Αρτέμιδα και, τελικά, τις διέψευσε ο διευθυντής του σχολείου που «πρωταγωνίστησε» σε όλο αυτό το κουτσομπολίστικο παρατράγουδο. Με μια «επείγουσα» ανακοίνωσή του, το Σάββατο το μεσημέρι, μας ενημέρωσε ότι αν και «δεν είναι στα καθήκοντα του διευθυντή του σχολείου να ασχολείται με ανώνυμες και ανακριβείς αναρτήσεις και φήμες», «όλοι από το εκπαιδευτικό προσωπικό, καθηγήτριες και καθηγητές, είναι σε άριστη υγεία και δεν έχει αναφερθεί, επίσης, καμία ασθένεια μαθητή ή μαθήτριας από κορωνοιό».

«Άλλωστε» προσθέτει στην ανακοίνωσή του ο διευθυντής του σχολείου, «κάθε κρούσμα γίνεται αμέσως γνωστό από τις αρμόδιες Υγειονομικές Υπηρεσίες».

Αλλά, η λέξη «αρμόδιος», δυστυχώς, σε πολλούς από εμάς, συχνά, δε λέει τίποτα… ούτε και η λέξη «ενημέρωση».

Τι είναι οι ομάδες στο Facebook

Οι ομάδες στο Facebook είναι ένας χώρος όπου οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους, σχετικά με τα κοινά τους ενδιαφέροντα. Ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει μια ομάδα, με οποιονδήποτε τίτλο και για οποιοδήποτε θέμα, στο Facebook.

Και όποιος διαθέτει προφίλ στο Facebook μπορεί να γίνει μέλος όποιας ομάδας τον ενδιαφέρει. Αρκεί να πατήσει ένα κουμπάκι που γράφει «Γίνετε μέλος της ομάδας» και μετά, ανάλογα με τις ρυθμίσεις της όποιας ομάδας, ίσως χρειαστεί να περιμένει, μέχρι να εγκρίνει το αίτημά του ένας διαχειριστής της.

Οι ομάδες στο Facebook είναι πολλές και διάφορες και έχουν ως αντικείμενο ό,τι, μα ό,τι μπορεί να φανταστεί κάποιος.

Αν εγώ θέλω να βρω άτομα μέσω Facebook για να συζητάω ένα θέμα που με ενδιαφέρει μαζί τους, φτιάχνω μια ομάδα με τίτλο το θέμα που θέλω να συζητήσω, προσκαλώ κάποιους «φίλους», μέσω Facebook πάντα, τους οποίους θεωρώ ότι μπορεί να ενδιαφέρει το συγκεκριμένο θέμα και αναπτύσσω την ομάδα μου. Επιπλέον, αν η ομάδα μου δεν είναι «μυστική» οποιοσδήποτε χρήστης του Facebook μπορεί να τη βρει και να ζητήσει να γίνει μέλος, ή, απλώς να γίνει, αναλόγως με το τι έχω επιτρέψει και τι όχι να συμβαίνει στην ομάδα που έχω δημιουργήσει.

Ποιος απαιτεί εγκυρότητα από το Facebook;

Το Facebook, όπως και τα άλλα «social media», είναι ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης που, ουσιαστικά, έχει αλλάξει ριζικά τις σημερινές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Η γκάμα αυτών των αλλαγών είναι τεράστια. Στο ένα της άκρο μπορούμε να αναφέρουμε κοινωνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης που σε κάποιες περιπτώσεις έχουν μετατρέψει πολιτικά τοπία, έχουν παίξει μεγάλο ρόλο σε εκλογές κρατών, έχουν εμπνεύσει πολιτικές αναταραχές. Στο άλλο άκρο, τα ίδια μέσα, έχουν εκθέσει παιδιά σε ακατάλληλο ή προκλητικό περιεχόμενο, τα έχουν μετατρέψει ακόμα και σε θύματα ηλεκτρονικής, σεξουαλικής παρενόχλησης.  

Ενδιαμέσως, οι αλληλεπιδράσεις των χρηστών τους είναι ποικίλες και, ίσως, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί κάποιος να απαιτήσει εγκυρότητα από αυτές.

Για παράδειγμα, αν μια ομάδα έχει τίτλο «Οι Συνταγές της Μαρίας» και τα μέλη της σπεύσουν να τις εκτελέσουν, δεν είναι ιδιαίτερα λογικό να διαμαρτυρηθούν αν αυτές είναι άνοστες. Αν μια άλλη ομάδα είναι μια ομάδα που, αποδεδειγμένα, έχει δημιουργήσει ένας από τους πιο πετυχημένους σεφ της Ελλάδας, εκεί υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια για την ποιότητα των συνταγών που δημοσιεύονται, η οποία, ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να μην φτάνει πάντα στο επίπεδο της ασφάλειας που θα έχουν οι ίδιες συνταγές, του ίδιου ανθρώπου, όταν αυτές δημοσιεύονται σε ένα βιβλίο, για παράδειγμα.

Γιατί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν στους χρήστες μια «άνεση λάθους» την οποία ο καθένας μας μπορεί να τη χρησιμοποιήσει ή όχι και σε όποιον βαθμό θέλει.

Φταίνε μόνο όσοι πανικοβλήθηκαν από αυτές τις φήμες

Η συγκεκριμένη ομάδα είναι ιδιωτική, που σημαίνει ότι μόνο τα μέλη της μπορούν να βλέπουν τα άτομα που είναι στην ομάδα και τις δημοσιεύσεις τους και έχει περί τα 3.500 χιλιάδες μέλη. Εντάξει, δεν είδαν όλα τη συγκεκριμένη ανάρτηση. Πολλοί γίνονται μέλη μιας ομάδας και την ξεχνούν, δε συμμετέχουν ποτέ σε αυτήν, ούτε καν τη διαβάζουν. Επειδή οι περισσότεροι αποδέχονται προσκλήσεις για να γίνουν μέλη σε διάφορες ομάδες στο Facebook από ευγένεια, μόνο και μόνο γιατί ένας φίλος τους, τους προσκάλεσε, ας πούμε ότι αυτήν την ανάρτηση την είδαν περί τα εκατό άτομα – μέλη της ομάδας.

Φανταστείτε ότι κάποιος κάνει ένα μεγάλο πάρτι με 100 προσκεκλημένους. Το πάρτι είναι σε εξέλιξη και σε μια στιγμή μια καλεσμένη ρωτάει «ρε παιδιά, τι έμαθα… έχουμε δυο επιβεβαιωμένα κρούσματα κορωνοϊού στην πόλη μας;». Ο οικοδεσπότης θα την πετάξει έξω από το σπίτι του αμέσως μετά από αυτήν την ερώτηση; Μάλλον όχι. Θα ρωτήσει και αυτός και οι άλλοι «πού το έμαθες;», «είναι σίγουρο;», κάποιοι θα πουν «τι κουτσομπολιά είναι αυτά;», κάποιος που έχει έναν γνωστό… του γνωστού, θα πάρει δυο τρία τηλεφωνήματα για να μάθει κάτι σχετικό…

Ε, αν το πράγμα… χοντρύνει και οι καλεσμένοι αρχίζουν να πανικοβάλλονται, ο οικοδεσπότης κάποια στιγμή μπορεί και να πει «ας σταματήσουμε τώρα αυτές τις συζητήσεις, δεν θα μου χαλάσετε το πάρτι». Οι συζητήσεις θα σταματήσουν, αλλά οι παρευρισκόμενοι που πανικοβλήθηκαν θα γυρίσουν στα σπίτια τους και θα μοιραστούν τις αγωνίες τους με τους δυο, τρεις δικούς τους ανθρώπους. Οι αγωνίες που μοιράζονται, πολλαπλασιάζονται. Οι 100 προσκεκλημένοι στο πάρτι μεταφέρουν τις αγωνίες τους σε άλλους, ας πούμε 200 ανθρώπους. Τελικά, 300 άτομα πέφτουν για ύπνο, ανησυχώντας για τυχόν κρούσματα κορωνοϊού έξω από την πόρτα τους.

Το άλλο πρωί ξυπνούν πάνε στις δουλειές τους, συναντούν συναδέλφους, μπαίνουν σε καταστήματα, βρίσκουν συμπολίτες τους στο δρόμο, πίνουν καφέδες με φίλους, μιλούν στο τηλέφωνο και μέχρι το βράδυ την… «είδηση» την έχει μάθει μια ολόκληρη πόλη.

Φταίει η γυναίκα που έκανε την πρώτη ερώτηση σχετικά με τα κρούσματα; Φταίει ο οικοδεσπότης του σπιτιού που έγινε το πάρτι και δεν την πέταξε αμέσως έξω; Φταίει αυτός που τηλεφώνησε στον γνωστό του για να μάθει λεπτομέρειες; Όχι, κανείς τους δεν φταίει. Αυτοί που πανικοβλήθηκαν από τα κουτσομπολιά που γίνονται σε ένα πάρτι φταίνε. Αυτοί που δεν ξέρουν ότι όποιον ανακατεύεται με τα πίτουρα, μπορεί να τον φάνε οι κότες…

Φταίνε όσοι αναστατώνονται από «τα νέα της Κατίνας»

Έτσι, και στην περίπτωση της συγκεκριμένης ομάδας στο Facebook, δεν φταίει ούτε η γυναίκα που έθεσε την ερώτηση «βόμβα», ούτε η διαχειρίστρια που μόνο όταν κατάλαβε, μετά από ώρα, ότι η γυναίκα δεν ήξερε τίποτα σχετικά με το θέμα, «κλείδωσε» το συγκεκριμένο θέμα για να μην μπορεί να συνεχιστεί η συζήτηση, που δεν θα έβγαζε πουθενά.

Δεν φταίει ούτε ο δημοτικός σύμβουλος σε ρόλο… πυροσβέστη και εκπροσώπου Τύπου. Ανάλογη η διάψευσή του με την πηγή και την έκταση των φημών, τη συγκεκριμένη ώρα.

Τα μέλη της ομάδας φταίνε που αναστατώθηκαν, διαβάζοντας το τι γράφει ο καθένας στο Facebook.

Και θα έφταιγαν ακόμα περισσότερο αν η συγκεκριμένη ομάδα, αντί να χρησιμοποιεί τη χιλιο…ταλαιπωρημένη, ακόμα και από τους δημοσιογράφους, λέξη «ενημερώνομαι» στον τίτλο της και έτσι, πιθανόν, να παραπλανεί κάποιους αφελείς, είχε ως τίτλο κάτι που να παραπέμπει πιο σωστά στο αντικείμενό της, έναν τίτλο όπως «τα κουτσομπολιά του δήμου Σπάτων – Αρτέμιδος» ή «τα νέα της Κατίνας».